Eğitimde 1 Adım Ötesi Zirvesi, “Eğitimde Dekolonizasyon” Temasıyla Beşinci Kez Düzenlendi

NUN Eğitim ve Kültür Vakfının düzenlediği Eğitimde 1 Adım Ötesi Zirvesi’nin beşincisi, 1 Kasım 2025 tarihinde gerçekleştirildi. “Eğitimde Dekolonizasyon” temasını merkeze alındığı zirvede, katılımcılara uzman isimlerin rehberliğinde yeni bakış açıları sunuldu. Türkiye’nin dört bir yanından gelen 700’e yakın kişinin katıldığı zirvede, sömürgeci kalıplardan arınmış, özgün ve yerli bir eğitim tahayyülünün yeniden kurulmasının gerekliliğine vurgu yapıldı.

Zirvenin açılış konuşmasını gerçekleştiren Dr. Esra Albayrak, günümüzde eğitim sistemlerinin, bilginin, kimliğin ve geleceğin inşasındaki rolü nedeniyle kökenlerini sorguladığına dikkat çekti. Albayrak, bilginin her zaman bir coğrafyanın, iktidarın ve dünya tasavvurunun izlerini taşıdığını, bu nedenle eğitimin yönlendirici bir etkiye sahip olduğunu belirtti. Sömürgeci mirasın eğitimde yarattığı ayrıştırma ve Batı-merkezli üstünlük iddiasına değinerek, eğitimin hakikati aramanın, ortak insanlık zeminini kurmanın ve zihni özgürleştirmenin aracı olması gerektiğini vurguladı.

Zirve, küresel ve yerel perspektiflerden eğitimdeki sömürgeci yapıları analiz eden önemli isimleri ağırladı. Filistinli eğitimci ve düşünür Dr. Munir Fasheh, "Eğitimin Dekolonizasyonu: Hayatın Merkezine Yeniden Hikmeti Koymak" başlıklı konuşmasında Batı-merkezli bilgi anlayışına karşı çıkarak, yerel bilgeliğin ve yaşamla bütünleşik öğrenmenin önemini dinleyicilere aktardı. Ardından söz alan Prof. Dr. Mustafa Gündüz, "Zihinlerimizdeki Müfredat: Kimin Hikâyesini Öğreniyoruz?” başlıklı sunumuyla müfredatın dekolonizasyon sürecindeki rolünü ve yerel hikâyelerin bu süreçteki kritik değerini derinlemesine inceledi. Millî Eğitim Eski Bakanı Prof. Dr. Ziya Selçuk ise, "Dijital Bağların Dekolonizasyonu" başlıklı konuşmasında, zihinsel tahakkümün günümüzde en hızlı ve en görünmez yayıldığı alanın dijital dünya olduğunu vurguladı.

Bilgi anlayışının yeniden sorgulandığı oturumda, Prof. Dr. Recep Şentürk "Multiplex Eğitim: Geleneksel ve İlerlemeci Yaklaşımların Ötesinde Eğitimi Yeniden Düşünmek" başlıklı konuşmasında kolonyal eğitimin etkilerine değinerek “Kolonyal eğitim bize ne yaptı? Kısaca kolonyal eğitim bizim çok katmanlı varlık, bilgi, hakikat, insan anlayışımızı; tek katmanlı varlık, bilgi, hakikat anlayışına çevirdi” sözleriyle klasik eğitimdeki çok boyutlu vizyonun modern sistemde nasıl daraltıldığını vurguladı.

Dr. Nihal Fırat Özdemir, "Dekolonizasyon Perspektifinden Bilim Tarihini Yeniden Düşünmek" başlıklı konuşmasıyla, bilim tarihinin sömürgeci bir hiyerarşi yaratma aracı olarak kullanılmasına karşı çıkarak, bilim köklerini sadece Batı'ya indirgeyen anlatının dekolonizasyonun önemli savaş alanlarından biri olduğunu vurguladı. Türk eğitiminin uluslararası alandaki yüzlerinden olan Mahmut M. Özdil ise, "Anadolu'dan Farklı Coğrafyalara: Maarif Hikâyeleri" ile Türkiye’nin köklü eğitim tecrübesinin uluslararası alandaki izlerini aktardı.

Zirvenin son bölümünde, tarihçi ve düşünür Prof. Dr. Halil Berktay, "Gecikmiş / Yetişmeci Modernleşme Mecralarında, Öğretimin Kurumlaşma, İçerik ve Metot Sorunları" başlıklı konuşmasıyla modernleşme tecrübesinin eğitim sistemlerimiz üzerindeki etkilerini analiz etti. Enstitü Sosyal Genel Koordinatörü Dr. İpek Coşkun Armağan, "Zihnin Dekolonizasyonu: Düşüncenin Haritasını Yeniden Çizmek" konuşmasıyla, kendi düşünme biçimimizi, kendi kavramlarımızla yeniden inşa etmeden gerçek bir dekolonizasyondan bahsedilemeyeceğini vurguladı. Yazar Halil İbrahim İzgi ise, "Bir Kahraman Arıyorsan, Kendi Hikâyene Bak" başlığıyla, kendi hikâyelerimizi onurlandırmanın öz güvenli nesiller yetiştirmenin temel şartı olduğunu söyledi. Son olarak, Prof. Dr. Nilüfer Pembecioğlu, "Çocuklarımızı Kim Kodluyor?" başlıklı konuşmasıyla dijital çağda çocukların zihinlerinin görünmez algoritmalar tarafından kodlanmasına dikkat çekti.

Konuşmaların ardından eş zamanlı olarak gerçekleştirilen 12 farklı çalıştay, katılımcıların büyük ilgisini çekti. Doç. Dr. Turgay Öntaş, Dr. Abdullah Uğur, Dr. Sümeyra Uzun ve Doç. Dr. Zeynep Yıldız gibi uzman isimler tarafından gerçekleştirilen bu uygulamalı atölyelerde, eğitim bilimlerinden sanata, matematikten psikolojiye kadar geniş bir yelpazede "Dekolonizasyon" teması merkeze alındı.

Eğitimde 1 Adım Ötesi Kurum, Eser ve Dijital İçerik Ödülleri İlk Kez Takdim Edildi

Zirve, dekolonizasyon vizyonunu ulusal ve uluslararası ölçekte somutlaştıran öncü çalışmaları görünür kılmak amacıyla bu yıl ilk kez “Eğitimde 1 Adım Ötesi Kurum, Eser ve Dijital İçerik Ödülleri”ni takdim etti. Dijital çağın yüzeyselleştirici bilgi akışına karşı düşünceyi kökleriyle buluşturan çalışmalarıyla Klasik Düşünce Okulu’na Dijital İçerik Ödülü verilirken İslam medeniyetinin bilimsel mirasını sistematik biçimde ortaya koyan İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi, En İyi Kurum Ödülü'nü aldı. En İyi Eser Ödülü ise kültürel üretim ve temsillerdeki iktidar hiyerarşilerini cesurca ele alan "Bias in Popular Culture" adlı kitabıyla Anas Al-Sheikh-Ali’ye verildi. Zirvenin en anlamlı anlarından biri, İslam bilim mirasını gün yüzüne çıkararak bilim tarihinin tek yönlü anlatımının tahakkümünü sarsan merhum bilim tarihçisi Prof. Dr. Fuat Sezgin'e takdim edilen Onur Ödülü oldu.

Zirve’de, Eğitimde 1 Adım Ötesi Öğretmen Ödülleri Sahiplerini Buldu

Türkiye genelinde öğretmenlerin yenilikçi projelerini ödüllendiren Eğitimde 1 Adım Ötesi Öğretmen Ödülleri de bu yıl ikinci kez sahiplerini buldu. Eğitim Kuramları ve Pedagojik Yaklaşımlarda Dekolonizasyon kategorisindeki "Kavramsal Analiz Atölyesi" projesiyle Abdulsamet Ağdaş birincilik ödülünü, "Zihin Atölyesi: Dijital Estetik" projesiyle Ahmet Göktuğ Kılıç ve Merve Bakır ikincilik ödülünü, "Altın Çağın Mirası" projesiyle Mustafa Ali Kaya ise üçüncülük ödülünü kazandı.